Geschiedenis
Geschiedenis orgel
(Bron: krantenberichten Leidsch Dagblad 20 en 27 december 1956)
Op 12 juni 1956 werd door de Hervormde Maranathakerk te Leiden aan orgelbouwer W. van Leeuwen de opdracht gegeven voor de bouw van een orgel voor hun nieuwe kerk. Adviseur was dhr. A. de Leeuw uit ‘s Gravenzande, die reeds als organist voor deze kerk was aangesteld. Op 19 december 1956 werd in besloten kring het orgel opgeleverd. Het ontwerp van de kas was van dhr. G. van Leeuwen, de zoon van de orgelbouwer.
Het orgel was geheel mechanisch en voorzien van het door Van Leeuwen ontwikkelde ‘Veka-systeem’.
Bij oplevering had het orgel de volgende dispositie:
Hoofdwerk C-g3
Prestant 8’
Roerfluit 8’
Octaaf 4’
Quint 2 2/3’
Woudfluit 2’
Mixtuur 4-6 sterk
Kromhoorn 8’
Borstwerk C-g3
Holpijp 8’
Speelfluit 4’
Prestant 2’
Nasard 1 1/3’
Sesquialter 2’
Tremulant
Pedaal C-f1
Spitsgedekt 16’
Koppelingen
Hw – Bow.
Ped – Hw.
Ped – Bow.
Oorspronkelijk is door Van Leeuwen een Sesquialter 3 sterk en een Fluit 4’ voorzien op het Hoofdwerk. Hiervoor is een Quint 2 2/3’ geplaatst en een Kromhoorn 8’. Als reservering was een Spitsgamba 8’ (C-H gecomb met Roerfluit) voorzien.
Op het Borstwerk was een Kromhoorn voorzien. Hier staat nu de Sesquialter 2 sterk. Voor de reservering was een Cymbel 2 sterk gedacht. Op het pedaal was nog een Prestant 8’, een Fagot 16’ en een Schalmei 4’ genoemd. De vraag is waar deze ooit geplaatst hadden moeten, want in voor deze registers is er in de kas geen plaats.
1956 - 2006
In de loop van de jaren is er normaal onderhoud aan het orgel gepleegd. Begin jaren ’90 van de vorige eeuw is het Veka-systeem verwijderd en vervangen door normale slepen.
In 2006 werden kerk en orgel buiten gebruik gesteld en verkocht aan een projectontwikkelaar.
Overplaatsing
Overplaatsing Orgel
November 2006, bezoek aan orgel
Op de website van de “Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk beheer in de PKN” staan diverse orgels te koop. Meestal is het omdat enkele kerken samengaan en dus gebouwen met inventaris overbodig worden. Voor onze kerk leek het orgel van de Maranathakerk te Leiden wellicht wel interessant. Ter plaatse zijn 3 PKN-kerken samengegaan zodat o.a. dit gebouw overbodig werd. De kerk met orgel bleek geheel verkocht te zijn aan Romeyn Projectontwikkeling. De projectontwikkelaar stelden het orgel beschikbaar voor kerkelijke gemeente tegen overplaatsingskosten, ofwel: geen aanschafkosten maar alleen kosten voor het afbreken en weer opbouwen. Op 24 november 2006 zijn C. de Geus, D. van Splunder en A. de Gans ter plaatse gaan kijken. Helaas was de stroom voor het orgel afgesloten, maar we kregen toch een goede indruk van de kwaliteit van het orgel. We hebben de maten van het orgel genomen en het instrument blijkt te passen op de galerij voor onze kerk.
De aangetroffen dispositie van het orgel was:
Hoofdwerk C-g3
Prestant 8’
Roerfluit 8’
Octaaf 4’
Quint 2 2/3’
Woudfluit 2’
Mixtuur 4-6 sterk (2 koren dichtgestopt)
Kromhoorn 8’
Borstwerk C-g3
Holpijp 8’
Speelfluit 4’
Prestant 2’
Sesquialter 2 sterk (vanaf a)
Nasard 1 1/3’
Tremulant
Pedaal C-f1
Spitsgedekt 16’
Koppelingen
Hw – Bow
Ped – Hw
Ped – Bow
Samenstelling Mixtuur
C 1 1/3’ 1’ 2/3’ 1/2’
C13 2’ 1 1/3’ 1’ 2/3’ 1/2 ‘
C25 2 2/3’ 2’ 2’ 1 1/3’ 1’ 2/3’
C37 4’ 2 2/3’ 2’ 2’ 1 1/3’ 1’
C49 4’ 4’ 2 2/3’ 2’ 2’ 1 1/3’
Samenstelling Sesquialter
2 2/3’- 1 3/5’
December 2006, bezoek aan orgel
Toch was de wens het orgel zelf te horen. Op 8 december 2006 is weer een hele delegatie (met aggregaat) op weg naar Leiden gegaan. Deze bestond uit: C. de Geus, Klaas en Krijn Breen, J. Koese, M. ten Cate en A. de Gans. Daarnaast waren 3 orgelbouwers uitgenodigd om het orgel te inspecteren en om een offerte te maken; nl. Pels en van Leeuwen te ’s Hertogenbosch, Van den Heuvel te Dordrecht en Nijsse uit Oud-Sabbinge. J. Koese heeft ter plaatse de aansluiting van het orgel op het stroomnet hersteld (het aggregaat bleek niet nodig te zijn) zodat we ruim een uur het orgel konden horen. De orgelbouwers konden het orgel goed inspecteren en zijn er, naar we begrepen hebben, geen gekke dingen te verwachten. We hebben ter plaatse besloten het orgel over te nemen. Opmerkelijk detail: we hadden eerder een orgel in het bezit dan het gebouw waar het in moest komen te staan.
Op woensdagavond 13 december zijn alle offertes bekeken en is na lang vergaderen besloten om Van den Heuvel te Dordrecht opdracht te geven.
December 2006, demontage orgel
Op maandag 18 december 2006 is begonnen met het demonteren van het orgel van de Maranathakerk in Leiden. Aanwezig waren 4 personen van orgelbouwer Van den Heuvel uit Dordrecht. Onze gemeente was met 5 man sterk vertegenwoordig. Met zoveel personen gaat het werk snel en dat resulteerde aan het einde van de 1e dag dat alle orgelpijpen en enkele onderdelen zoals kas(t)deuren zijn gedemonteerd en zijn vervoerd naar de opslagplaats bij de orgelbouwer. Op de dinsdag daarna is vervolgens de hele kas gedemonteerd en zijn alle overgebleven onderdelen (waarvan sommige onderdelen behoorlijk zwaar zijn) naar de beganegrondvloer getakeld. Naast de 4 personen van de orgelbouwer staken ook nu weer een aantal gemeenteleden hun handen uit de mouwen. Rond 13.00 uur was het werk gereed. Op donderdag 21 december zijn de overgebleven onderdelen onder aanwijzing van dhr. Van den Heuvel door gemeenteleden en andere hulpvaardigen ingeladen in de vrachtwagen van dhr. J. Aleman uit Ouddorp en vervoerd naar de opslagplaats van de orgelbouwer. Daar zal naar alle onderdelen worden gekeken en waar nodig enige reparatie worden verricht zodat het straks voor vele jaren goed kan functioneren.
Januari 2007, bezoek werkplaats
Op zaterdag 13 januari 2007 hebben enkele kerkvoogden en organisten een bezoek gebracht aan de werkplaats van orgelbouwer Van den Heuvel te Dordrecht. Aanleiding was de inspectie van alle onderdelen van het orgel door de orgelbouwer en het advies wat hij had gegeven voor reparatie. Ter plaatse was goed te zien welke mankementen er zijn en hoe dit kan worden verbeterd. Er is besloten om alle geadviseerde herstellingen uit te voeren. Als deze herstellingen zullen zijn uitgevoerd zal het orgel in technisch zeer goede staat zijn zodat het weer jaren goed kan functioneren.
Februari 2007, bericht van de orgelbouwer
Een paar weken geleden zijn onze medewerkers met het herstel van de windladen begonnen: De kurkringen werden algeheel verwijderd van de dekplaat en stokken, en daarna zijn deze delen geschuurd. Het bleek dat de slepen met kurkafdichtingen wel erg slordig waren gemaakt; de gaten tussen de dekplaat, registerslepen en stokken bleken slecht te corresponderen waardoor er behoorlijk windlekkage ontstond. Ook de z.g. opleg rond de gaten (nodig om het weglopen van de wind naar de pijp te voorkomen) was in veel gevallen minimaal; soms was er slechts 1mm opleg!
De sleepconstructie in de windladen werd aan het begin van de jaren '90 in het orgel veranderd, de maatvoering en de afwerking van de nieuwe delen was echter slordig en dus minimaal. Er is tijdens deze werkzaamheden ook erg veel vuil in de cancellen gevallen ( dit was nooit meer weggezogen waardoor er hele vuilophopingen in de cancellen ontstonden!). We hebben de gaten zover als noodzakelijk aangepast (sommige gaten werden dichtgemaakt door het inlijmen met een prop hout en daarna werden de gaten opnieuw in een andere maatvoering geboord). Ook hebben we een aantal gaten in de slepen veranderd. Vervolgens hebben we nieuwe ringen van een speciaal geweven doek op de dekplaat en tegen de stok gelijmd. De dammen tussen de slepen werden nagezien, de slepen werden waar nodig hersteld en van een ondersteuning voorzien bij de sleepkoppen zodat lekkage door afzakken van de zwaardere sleepkoppen voorkomen wordt. De bramen in de slepen en de pijpstokken werden voor zover nodig weggehaald en daarna werden deze delen gepolijst. De slepen werden opnieuw in de grafiet gezet zodat alles weer zo glad als mogelijk is. De verende afsluithulsjes werden schoongemaakt zodat alles weer zo goed mogelijk langs de sleep kan functioneren. De cancellen en de speelventielen zijn vanzelfsprekend schoon gemaakt!
Men is met de demontage van de balgen begonnen. Zoals wij u al informeerden was het leder van de windladebalgen niet goed, ook de leren hoekverbindingen waren slecht. Wij zijn begonnen om alles geheel te demonteren en het leer van deze balgen algeheel te vernieuwen. De losse balg die op de loopplank achter het orgel stond is merkwaardig genoeg in een veel betere staat. Ook de zwikkels (leren hoekverbinding) zien er nog goed uit. Eén rand van het leer is wat aangetast, mogelijk door vuil (kalkstof van de muur) en wij stellen voor dit deel te vernieuwen. Het andere leer ziet er zoals geschreven nog goed uit en ik zie dan ook geen reden om dat op dit moment algeheel te vervangen voor nieuw. Daarnaast is genoemde balg ook later gemakkelijk te demonteren, dus deze werkzaamheden kunnen indien noodzakelijk ook over 10 of 20 jaar plaatsvinden.
Maart 2007, bericht van de orgelbouwer
Het volgende is uitgevoerd:
Speeltafel:
Schoonmaken ivoor en ebbenhout klaviatuur en vuil onder de toetsen verwijderd. Verminderen ruimte (speling) toetsen zodat alles minder “rammelt” Deel van de viltschijfjes is vervangen voor nieuw kernlaken. Groene invoering ogen winkelhaken in speeltafel opnieuw invoeren.
Pedaalklavier:
Leder op uiteinde toetsen vervangen voor cloth of leder, en afstelling achterveren aangebracht en pedaal afgeregeld.
Vouwbalgen:
Bij 2 balgen was het nodig het leer algeheel te vernieuwen, de balg achter het orgel is bijgeplakt.
Windladen:
Schoonmaken van de pertinax ringen en polijsten van de slepen. De ringen op de slepen zijn vervangen voor ringen van speciaal geweven doek en de stokken zijn geschuurd. De speelventielen zijn gereinigd en de ventielveren opnieuw afgeregeld. De windlekkage bij de windladevoorslagen is verholpen door het opdikken van het leder.
Bij de pedaalwindladen zit geen sleep, het in en uitschakelen van het register vind plaats door een windafsluiter. Tussen de dekplaat en stok zitten kurkschijven gelijmd die vergaan zijn. Deze zijn vervangen voor ringen van geweven doek.
Windkanalen:
Een aantal verkroppingen zijn opnieuw afgeplakt met leder.
Afsluitmateriaal uiteinden (waar de kanalen tegen de laden / balg geschroefd worden) zijn vervangen door nieuw, meer flexibel windafdichtingsmateriaal.
Pijpwerk:
3 pijpen van de Subbas voorzien van koperen binnenvoeten en manchetten van vertind koper rond de bovenlabia, 1 pijpdeksel gerestaureerd, diverse ondervoetjes gerepareerd.
3 pijpjes van de Mixtuur aangevuld.
Algemeen:
Het geheel valt nog binnen de raming van uren en materiaalkosten zoals eerder opgegeven.
Juni 2007, bezoek werkplaats.
Op 16 juni 2007 hebben enkele leden van de kerk een bezoek gebracht aan de werkplaats van orgelbouwer Van den Heuvel te Dordrecht. De reden was dat het orgel voor het grootste deel is gerepareerd en in de werkplaats is opgebouwd.Dit is noodzakelijk om de orgelpijpen verticaal op te stellen. Als ze horizontaal in een kist opgeslagen zouden worden zullen ze na verloop van tijd inzakken (ovaal worden). Ter plaatse is besproken hoe de plaatsing van het orgel in onze kerk in de planning kan worden gevoegd. Ook zijn enkele technische zaken voor de klank van het orgel besproken waarover we nog een voorstel zullen krijgen van de orgelbouwer.
November 2007, pedaaluitbreiding
Op woensdag 14 november is bij dhr. van de Hoef in Veenendaal (die handelt in 2e hands orgelpijpen) een houten Subbas 16' opgehaald welke als uitbreiding op ons orgel zal worden aangebracht.
Deze houten Subbas wordt als uitbreiding op het pedaal aangebracht en geeft een betere bas dan de metalen Spitsgedekt. De bestaande Spitsgedekt 16' zal worden vermaakt tot 8' door de afdekking (vandaar de naam gedekt) er af te halen. Deze wijziging was, met het oog op een eventuele toekomstige
vergroting van de kerkzaal, onder andere geadviseerd door de orgelbouwer. De houten Subbas is afkomstig van het voormalige orgel uit 1938 van orgelbouwer Koppejan van de Gereformeerde Gemeente (Noorderkerk) te Rijssen.
De pijpen zijn naar orgelbouwer van den Heuvel in Dordrecht gebracht. Deze zal de pijpen nakijken en waar nodig bijwerken. De lade, waaraan de pijpen zullen worden verbonden, is door de orgelbouwer al
voorbereid voor plaatsing in Goedereede.
Er is ook al afgesproken dat we op zaterdagmorgen 24 november 2007 het gehele orgel gaan vervoeren naar Goedereede. In de week erop (26 t/m 30 november 2007) zal het orgel worden
opgebouwd en speelklaar worden gemaakt.
November 2007, vervoer orgel
Op zaterdag 24 november hebben we het orgel bij de orgelbouwer opgehaald en in de kerk opgeslagen. Maandag 26 november is begonnen met de opbouw. Dit heeft, met enkele onderbrekingen ongeveer 2 weken geduurd.
Dispositie na plaatsing:
Hoofdwerk C-g3
Prestant 8’
Roerfluit 8’
Octaaf 4’
Quint 2 2/3’
Woudfluit 2’
Mixtuur 4-6 sterk (2 koren dichtgestopt)
Kromhoorn 8’
Borstwerk C-g3
Holpijp 8’
Speelfluit 4’
Prestant 2’
Sesquialter 2 sterk (vanaf a)
Nasard 1 1/3’
Tremulant
Pedaal C-f1
Subbas 16’
Open Fluit 8’
Koppelingen:
Hw – Bow.
Ped – Hw.
Ped – Bow.
Ingebruikname kerk en orgel.
De kerk en het orgel waren op vrijdag 14 december 2007 gereed. Ingebruikname was tijdens de 1e kerkdienst op zondag 16 december 2007.
Groot Onderhoud
Groot onderhoud orgel 2016
Aanleiding
Na de ingebruikname van het orgel in december 2007 heeft orgelbouwer Van den Heuvel het orgel jaarlijks gestemd. Het orgel functioneerde naar tevredenheid. Tot 2015 zijn geen wijzigingen aan het orgel gebracht met uitzondering dat rond 2012 het orgel geheel geschilderd is in een bordeaux rode kleur. In de loop van de tijd zijn steeds meer lekkage ontstaan. Verschillende tonen spreken bijna niet aan, er ontstond speling in de registermechaniek en er zijn ontstemmingen. Van den Heuvel heeft in oktober 2014 een rapport gemaakt waarin hij zijn bevindingen voor groot onderhoud aangeeft. Hierop heeft de kerkvoogdij besloten om de orgeladviescommissie van de VOGG te vragen om dit rapport te beoordelen.
De VOGG heeft in april 2015 ons orgel bezocht en de bevindingen van orgelbouwer Van den Heuvel beoordeeld. De VOGG beoordeelde ons orgel als een goed en degelijk instrument, welke wel binnen enkele jaren groot onderhoud nodig heeft. Een van de adviespunten van de VOGG was om een herziene offerte op te vragen bij Van den Heuvel en een offerte bij een tweede orgelbouwer. De kerkvoogdij heeft vervolgens een orgelcommissie opgericht, bestaande uit de heren W. Klepper, M. Stout en A. de Gans. Deze kregen van de kerkvoogdij de opdracht om een rapport op te stellen waarin de uit te voeren werkzaamheden met kosten zullen moeten verwoord. Het rapport moest uiterlijk december 2015 te worden voorgelegd aan de kerkvoogdij.
De orgelcommissie heeft besloten om voor de 2e offerte Nijsse uit Oud-Sabbinge te vragen. Nadat de offertes binnen zijn gekomen, zijn deze beoordeeld. De orgelcommissie heeft vervolgens een rapport opgesteld waarin werd geadviseerd om Nijsse het werk te gunnen en om de VOGG als adviseurs bij het project te betrekken. Dit rapport is voorgelegd aan de kerkvoogdij. De kerkvoogdij heeft het advies overgenomen en het rapport vervolgens voorgelegd aan de kerkenraad. Als laatste heeft de kerkenraad in februari 2016 ook ingestemd met het advies.
Opstartvergadering
Op 26 Maart 2016 was er een opstartvergadering in de kerk. Aanwezig waren de heren R. Nijsse (orgelbouwer), H. den Hollander en D. den Engelsman namens de VOGG, K. Padmos en M. Stout namens de kerkvoogdij en A. de Gans namens de organisten.
Alle door Nijsse opgestelde punten van zijn offerte zijn doorgenomen en na inspectie van het orgel zijn nog wat punten toegevoegd om uit te voeren. Nijsse geeft aan dat hij medio september 2016 aan kan vangen met de werkzaamheden. Nijsse gaf aan dat het orgel tijdens de werkzaamheden beperkt, maar wel bespeelbaar blijft doordat de manualen niet gelijktijdig maar achter elkaar worden aangepakt.
Uitvoering groot onderhoud
Nijsse is op 19 september begonnen met de werkzaamheden. Eerst werd het Hoofdwerk aangepakt, vervolgens het Borstwerk en als laatste het Pedaal. De volgende werkzaamheden zijn uitgevoerd:
- Vervangen van de bestaande masoniet slepen door nieuwe eiken exemplaren.
- Verwijderen van de telescoophulzen onder de slepen.
- Aanbrengen van een 10mm dikke plaat bovenop het bovendek van de laden.
- Dichtproppen van de geboorde gaatjes in de zijkant van de laden.
- Herstellen van beschadigde voetjes van enkele frontpijpen.
- Africhten van enkele toets-stiften.
- Aanbrengen van een verend mechaniek achter de toetsen van het Hoofdwerk.
- Aanpassen van de samenstelling van de Mixtuur.
- Aanbrengen van een ‘vorabzug’ (Octaaf 2’) in de nieuwe sleep van de Mixtuur.
- Het plaatsen van de Kromhoorn 8’ op een verhoogde bank (voor betere bereikbaarheid bij het stemmen).
- Opsneden van de Open Fluit 8’ verlagen (voor reducering van de klank).
- Opsneden van de Subbas 16’ verhogen (voor toename van de klank).
- Schilderen van de Subbas 16’.
- Uitvoeren van enkele intonatiecorrecties na herplaatsing van het pijpwerk.
- Inregelen mechanieken.
- Geheel stemmen van het orgel.
Enkele foto’s tijdens de werkzaamheden
Bovendek hoofdwerk met telescoophulzen. Sommige boringen zijn niet rond en sommige telescoophulzen staan bijna naast de boringen. Daardoor kregen sommige pijpen te weinig wind.
Uitgevlakt bovendek met geweven ringen om de bestaande boringen. Hierop komt een nieuwe plaat met boringen die wel precies corresponderen met de boringen in de slepen.
Nieuw bovendek met eiken dammen en slepen.
Herplaatsen pijpstokken.
Herplaatsen pijpwerk.
De werkzaamheden werden op 23 november 2016 afgerond.
Op 1 december 2016 werd het orgel opgeleverd.
Dispositie
Huidige dispositie:
Hoofdwerk C-g3
Prestant 8’
Roerfluit 8’
Octaaf 4’
Quint 2 2/3’
Woudfluit 2’
Mixtuur 3-4 sterk (vorabzug Octaaf 2’)
Kromhoorn 8’
Borstwerk C-g3
Holpijp 8’
Speelfluit 4’
Prestant 2’
Nasard 1 1/3’
Sesquialter 2 sterk (vanaf a)
Tremulant
Pedaal C-f1
Subbas 16’
Open Fluit 8’
Koppelingen
Hw – Bow
Ped – Hw
Ped – Bow
Stemming: gelijkzwevend.
Toonhoogte: a1 = 437 Hz.
Samenstelling Mixtuur:
C1: 2’ 1 1/3’ 1’
c25: 2 2/3’ 2’ 1 1/3’
c 37: 4’ 2 2/3’ 2’ 1 1/3’
fis 43: 5 1/3’ 4’ 2 2/3’ 2’
Samenstelling Sesquialter:
2 2/3’ - 1 3/5’
Aanmelden
Snel naar toe
